Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Απόστολος Στάικος
Video/μοντάζ: Simon Chabas
«Έχω δύο συγκάτοικους. Είναι σημαντικό να κάνεις καινούριους φίλους και να μοιράζεσαι τις ευθύνες. Οι δικοί μου ζουν πολύ μακριά, εδώ φτιάχνουμε μια καινούρια οικογένεια. Οπότε, καλώς ήλθατε στο σπίτι μας» λέει ο Γιάμα.
Λίγο μετά τις πέντε το απόγευμα, ο 21χρόνος πρόσφυγας από το Αφγανιστάν επιστρέφει στο σπίτι από τη δουλειά. Στο δεξί του χέρι κρατάει τις σακούλες του σούπερ μάρκετ. Αυτή την εβδομάδα είναι υπεύθυνος για τις προμήθειες του σπιτιού.
Στον πρώτο όροφο ο Ισμαήλ μαγειρεύει μακαρόνια με κιμά. Η πόρτα είναι μισάνοιχτη, οι μυρωδιές φτάνουν μέχρι τις σκάλες. Ο Γιάμα καλησπερίζει τον συγκάτοικό του και αφήνει τις σακούλες στον πάγκο της κουζίνας. Αγόρασε ντομάτες, πιπεριές, ρύζι, ένα κιλό ψωμί, σαμπουάν και αφρό ξυρίσματος.
Ο Γιάμα φωνάζει τον Αμίρ, το τρίτο μέλος της παρέας των νεαρών προσφύγων που συγκατοικούν σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας. Όλοι μαζί στρώνουν το τραπέζι.
«Η ΜΕΤΑδραση μας έχει βοηθήσει πολύ. Έχει ένα πρόγραμμα για παιδιά σαν εμάς. Κλείσαμε τα 18, όμως δεν μπορούμε να μείνουμε μόνοι μας. Δεν έχουμε πού να πάμε. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να νοικιάσουμε σπίτι, κάποιοι ακόμη πηγαίνουν στο σχολείο ή δεν κερδίζουν αρκετά χρήματα. Στην πραγματικότητα, η Οργάνωση μας προσφέρει ένα ασφαλές καταφύγιο έως ότου γίνουμε ανεξάρτητοι» λέει ο Γιάμα.
Το πρόγραμμα 18+ ξεκίνησε πιλοτικά το 2018 με πόρους της ΜΕΤΑδρασης. Από το 2021 στηρίζεται επίσης από το ίδρυμα Kahane, ενώ από το 2023 το πρόγραμμα υλοποιείται και με τη στήριξη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Ένας υποστηρικτής της Οργάνωσης παραχώρησε μια πολυκατοικία στην καρδιά της πόλης, όπου σε τρία διαμερίσματα ζουν 16 νεαροί πρόσφυγες, πρώην ασυνόδευτοι ανήλικοι. Σε άλλο διαμέρισμα της πόλης φιλοξενούνται τα κορίτσια, ενώ ανάλογη δομή λειτουργεί και στην Καλαμάτα όπου στεγάζονται 8 νεαροί πρόσφυγες.
Μέχρι σήμερα, το πρόγραμμα έχει προσφέρει ασφαλή στέγη και προστασία σε περισσότερους από 80 πρώην ασυνόδευτους ανήλικους από 17 χώρες, μεταξύ αυτών τη Συρία, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, την Υεμένη και την Παλαιστίνη. Μέσα σε έναν χρόνο περίπου, το 60% των νέων γίνονται ανεξάρτητοι, εργάζονται και νοικιάζουν το δικό τους σπίτι. Όμως οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης παρακολουθούν την πορεία τους και είναι έτοιμοι να τους βοηθήσουν σε ότι χρειαστεί.
«Το πρόγραμμα 18+ καλύπτει ένα μεγάλο κενό. Μέχρι να ενηλικιωθούν, στους περισσότερους ασυνόδευτους πρόσφυγες προσφέρεται στέγαση και πρόσβαση στο σχολείο. Όμως μόλις γίνουν 18, η πολιτεία τους λέει “τώρα είστε ενήλικες και πρέπει να ζήσετε μόνοι σας”. Ποιο παιδί την ημέρα που κλείνει τα 18 μπορεί να ζήσει χωρίς καμία βοήθεια; Αυτή η μετάβαση δεν μπορεί να γίνει από τη μία ημέρα στην άλλη. Σε αυτό ακριβώς το σημείο αναλαμβάνει δράση η Οργάνωση. Γιατί τα παιδιά συνεχίζουν να χρειάζονται βοήθεια ώστε να βρουν δουλειά, να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία και να αυτονομηθούν» λέει ο υπεύθυνος του προγράμματος, Φίλιππος Φιλιππίδης.
Πέρα από στέγη, η δράση παρέχει στους νεαρούς πρόσφυγες σειρά υπηρεσιών που καλύπτουν το σύνολο των βασικών τους αναγκών, όπως νομική συνδρομή και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.
Το πρόγραμμα δίνει έμφαση στην ένταξή τους στην αγορά εργασίας και στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους, ενώ οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης φτιάχνουν για κάθε πρόσφυγα ένα εξατομικευμένο πλάνο με σκοπό την ανεξαρτητοποίησή του μέσω εκπαίδευσης και εργασίας.
«Παρακολουθώ την πορεία των παιδιών σε καθημερινή βάση. Τους βοηθάω σε ό,τι χρειαστούν. Από ένα ραντεβού στον γιατρό, μέχρι την κατάθεση εγγράφων σε μια δημόσια υπηρεσία. Υπάρχουν νεαροί πρόσφυγες που εντάσσονται στο πρόγραμμα και δεν ξέρουν τίποτα για την Αθήνα. Τους δείχνω πώς να βγάζουν εισιτήριο και πώς να κυκλοφορούν στην πόλη. Σιγά σιγά γνωρίζουν τα άλλα παιδιά, γίνονται φίλοι, βελτιώνουν τα Ελληνικά τους και αποκτούν αυτοπεποίθηση» λέει η κοινωνική λειτουργός του προγράμματος 18+, Χριστιάννα Παπαδοπούλου.
Η πρόοδος και η εξέλιξη των νεαρών προσφύγων αποτελεί την καλύτερη ανταμοιβή για τους ανθρώπους της ΜΕΤΑδρασης. Βεβαίως υπάρχουν και δύσκολες στιγμές, αφού κάποιοι νεαροί πρόσφυγες αντιμετώπιζαν ακόμη και ζήτημα επιβίωσης πριν ενταχθούν στο πρόγραμμα 18+.
«Πριν από περίπου έξι μήνες βάλαμε σε ένα από τα διαμερίσματά μας ένα άστεγο παιδί. Καθώς του εξηγούσα κάποια πράγματα, κατάλαβα πως είχε μέρες να φάει. Όταν του το είπα, αρνήθηκε πως πεινάει. Του πρότεινα να πάμε για φαγητό. Όντως, ήταν τελείως νηστικό. Όταν φτάσαμε στο σπίτι μου έσφιξε το χέρι και μου είπε “family, family” δηλαδή οικογένεια. Αυτή είναι μια στιγμή, μια εμπειρία που ποτέ δεν θα ξεχάσω» λέει η Χριστιάννα.
Σε λίγους μήνες, κάποια παιδιά θα πρέπει να αποχωρήσουν από το πρόγραμμα, αφού θα συμπληρώσουν το 21ο έτος της ηλικίας τους. Ο Γιάμα σύντομα μπαίνει στα 22, οπότε και θα πρέπει να νοικιάσει το δικό του σπίτι και να αυτονομηθεί πλήρως. Ο νεαρός πρόσφυγας νιώθει έτοιμος να κάνει το επόμενο, μεγάλο βήμα, όμως η ΜΕΤΑδραση θα συνεχίσει να στέκεται στο πλευρό του για όσο καιρό χρειαστεί.
«Ήρθα στην Ελλάδα το 2019. Ήμουν μόνος, δεν ήξερα τίποτα και κανέναν. Ευτυχώς βρέθηκε στον δρόμο μου η ΜΕΤΑδραση. Μου βρήκαν σπίτι, μου έφτιαξαν τα χαρτιά και με γράψανε στο σχολείο. Αργότερα, μου έδωσαν και δουλειά, εργάστηκα στην Οργάνωση ως διερμηνέας. Τώρα, το πρόγραμμα 18+ είναι μια μεγάλη ευκαιρία για εμένα και για όλους τους νεαρούς πρόσφυγες. Έχουμε στέγη και στήριξη σε ό,τι χρειαστούμε. Μπορούμε να αφοσιωθούμε στο σχολείο και στη δουλειά, ώστε να προετοιμαστούμε για τα επόμενα στάδια της ζωής μας» λέει ο πρόσφυγας από το Αφγανιστάν. Κοντεύει να νυχτώσει. Ο Αμίρ ευχαριστεί τον Ισμαήλ για τα μακαρόνια με κιμά, μόνο που του ζητά την επόμενη φορά να βάλει λίγο περισσότερο αλάτι. Ο Ισμαήλ γνέφει καταφατικά και στρέφει το βλέμμα του στον νεροχύτη που έχει γεμίσει με ποτήρια, κουτάλες και κατσαρόλες. Ο Ισμαήλ μαγείρεψε, ο Αμίρ έβαλε πλυντήριο το πρωί. Είναι η σειρά του Γιάμα να πλύνει τα πιάτα.