Έως και το 35% των προσφύγων παγκοσμίως είναι θύματα βασανιστηρίων, με ένα σημαντικό ποσοστό των προσφύγων που φτάνουν στην Ελλάδα από χώρες όπως η Συρία και χώρες της Αφρικής να είναι θύματα. Ωστόσο, αν και ευάλωτη ομάδα, δεν ταυτοποιούνται εγκαίρως καθότι η αναγνώριση και πιστοποίησή τους απαιτεί εξειδίκευση. Ιδίως σε περιπτώσεις που η τεκμηρίωση του βασανισμού είναι δύσκολη κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς διεθνή προστασία. Το έργο «Ελπίδα και Μνήμη: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων» έχει κύριους στόχους την ενίσχυση της προστασίας των θυμάτων βασανιστηρίων μέσω τριών αλληλοσυμπληρούμενων δράσεων: α) της πιστοποίησης θυμάτων βασανιστηρίων β) της εκπαίδευσης των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων και γ) της ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και συνηγορίας.
Μετά την αναστολή της λειτουργίας του Ιατρικού Κέντρου Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων (ΙΚΑΘΒ) το 2008, το κενό στη χώρα μας, ως προς τη διάγνωση και πιστοποίηση θυμάτων βασανιστηρίων, ανέλαβε να καλύψει η ΜΕΤΑδραση.
Από τον Σεπτέμβριο του 2011, η ΜΕΤΑδραση αναλαμβάνει την αναγνώριση και πιστοποίηση θυμάτων βασανιστηρίων. Την εκπόνηση του προγράμματος επωμίζεται διεπιστημονική ομάδα (κοινωνικός λειτουργός, ιατρός, ψυχολόγος, νομικός), στην οποία συμμετέχουν πρώην στελέχη του ΙΚΑΘΒ με 30ετή εμπειρία στο αντικείμενο. Για την πιστοποίηση θυμάτων βασανιστηρίων ακολουθείται η διαδικασία που προβλέπεται από το Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης, απευθύνεται σε αιτούντες άσυλο, και το πιστοποιητικό αποτελεί νομικό τεκμήριο στις υποθέσεις ασύλου.
Η ΜΕΤΑδραση είναι ο μοναδικός φορέας στον οποίο από το 2013 γίνονται επίσημες παραπομπές από την Υπηρεσία Ασύλου και την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης προκειμένου η εξειδικευμένη ομάδα της να πιστοποιήσει τα θύματα βασανιστηρίων
Η όλη διαδικασία είναι βασισμένη και καθοδηγείται από τις αρχές του «Πρωτοκόλλου της Κωνσταντινούπολης» – εγχειριδίου για την αποτελεσματική διερεύνηση καταγγελιών βασανιστηρίων και τεκμηρίωσή τους καθώς και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας.
Η διαδικασία που ακολουθείται περιλαμβάνει:
- Παραπομπή του επωφελούμενου με τη συμπλήρωση της επισυναπτόμενης φόρμας
- Μία πρώτη συνέντευξη με τον κοινωνικό λειτουργό της ομάδας. Στη διάρκεια αυτής καταγράφεται το ιστορικό του εξυπηρετούμενου και γίνεται αναφορά σε άλλες πτυχές της ζωής του (οικογενειακή κατάσταση, εκπαιδευτικό επίπεδο, πολιτική δράση, επαγγελματική δραστηριότητα κ.ά.)
- Συνέντευξη με τον ιατρό και η κλινική εξέταση. Στη διάρκεια αυτών ελέγχεται η συμβατότητα των πληροφοριών από το ιατρικό ιστορικό και των αντικειμενικών ευρημάτων με συγκεκριμένες μεθόδους βασανιστηρίων.
- Δομημένη συνέντευξη πραγματοποιείται και με τον ψυχολόγο της ομάδας, όπου διερευνάται η ψυχοσυναισθηματική κατάσταση και πιθανές ανάγκες υποστήριξης του ατόμου πριν τα βασανιστήρια καθώς και μετά από αυτά.
- Τελευταία συνέντευξη γίνεται με τον νομικό της ομάδας. Σε αυτή διερευνάται η συμβατότητα των πληροφοριών από τις προηγούμενες συνεντεύξεις του εξυπηρετούμενου με τις συγκεκριμένες συνθήκες στη χώρας καταγωγής του (κοινωνικές, πολιτικές κ.λπ.), κατά τη διάρκεια της αναφερόμενης περιόδου βασανισμού.
Έως τον Οκτώβριο του 2023, από το πρόγραμμα έχουν επωφεληθεί 1.877 άτομα.
Όλες οι συνεντεύξεις διεξάγονται με τη βοήθεια εκπαιδευμένου διερμηνέα, εκτός αν οι εξυπηρετούμενοι μπορούν να επικοινωνήσουν απευθείας με τους ειδικούς στα αγγλικά ή τα γαλλικά.
Ο κάθε εμπειρογνώμων συντάσσει μια τελική έκθεση πραγματογνωμοσύνης και εκτιμά την πιθανότητα βασανισμού του εξυπηρετούμενου σύμφωνα με την κλίμακα που προβλέπεται από το «Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης». Στο τέλος, και με τη σύμφωνη γνώμη όλων των εμπειρογνωμόνων, εκδίδεται το σχετικό πιστοποιητικό (συνολική έκθεση πραγματογνωμοσύνης) και παραδίδεται στον εξυπηρετούμενο αυτοπροσώπως. Επιπλέον, ο εξυπηρετούμενος παραπέμπεται σε εξειδικευμένους φορείς για την περαιτέρω υποστήριξή του ανάλογα με τις ανάγκες του.
Ο εξυπηρετούμενος είναι το μόνο άτομο που μπορεί να αποφασίσει εάν θα χρησιμοποιήσει το πιστοποιητικό για να στηρίξει το αίτημα ασύλου του, σύμφωνα με τη διεθνή νομοθεσία και πρακτική. Για τους αιτούντες άσυλο, οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των πιστοποιημένων ατόμων, το πιστοποιητικό αποτελεί νομικό τεκμήριο στις υποθέσεις ασύλου.
Επίσης, μια ιδιαίτερα σημαντική δράση του έργου είναι η εκπαίδευση των στελεχών των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, η οποία αποτελεί άμεση ανάγκη προκειμένου οι πιο προφανείς περιπτώσεις θυμάτων να αναγνωρίζονται άμεσα και να παραπέμπονται στην ΜΕΤΑδραση προς διερεύνηση οι πιο δύσκολες περιπτώσεις.
Ο τρίτος πυλώνας του έργου περιλαμβάνει δράσεις ενημέρωσης και συνηγορίας με σκοπό την ανάδειξη και ευαισθητοποίηση των άμεσα εμπλεκόμενων και του ευρέως κοινού προς αυτήν την ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα, και την άσκηση πίεσης για τη δημιουργία ενός κατάλληλου πλαισίου.
Περισσότερες πληροφορίες:
E-mail: vot@metadrasi.org
Τηλ: 2141008700, εσωτερικό 337
25ης Μαρτίου 4, 2oς όροφος, 17778 (κοντά στη στάση ΗΣΑΠ «Καλλιθέα»)
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή, 9:00-17:00