Με αφορμή την Ανοικτή Επιστολή των Οργανώσεων της 25ης Φεβρουαρίου 2020 προς τον Πρωθυπουργό, ειδικότερα για τα θέματα που αφορούν στην Επιτροπεία ασυνόδευτων ανηλίκων και για την αποτύπωση της πραγματικής κατάστασης, θα θέλαμε να ενημερώσουμε για τα παρακάτω:
Το πρόγραμμα της Επιτροπείας ασυνόδευτων ανηλίκων αποτέλεσε πρωτοβουλία της ΜΕΤΑδρασης. Δεν ξεκίνησε ούτε με ευρωπαϊκούς πόρους, ούτε με κρατική χρηματοδότηση. Στην αρχή, μέσω του Ιδρύματος Μποδοσάκη και με χρηματοδότηση από τον ΕΟΧ, μετά από μελέτη διαφόρων μοντέλων Επιτροπείας που εφάρμοζαν άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το 2015 ξεκινήσαμε σε πιλοτική βάση με 12 Επιτρόπους και στη συνέχεια, από το 2016, με τη στήριξη της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το «Δίκτυο Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων» της ΜΕΤΑδρασης επεκτάθηκε εκτός από τα σημεία εισόδου και στην υπόλοιπη επικράτεια, με 80 Επιτρόπους.
Στα πέντε και πλέον χρόνια από την έναρξη του προγράμματος, εκπροσωπήθηκαν περισσότερα από 6.500 ασυνόδευτα παιδιά και εκατοντάδες άλλα υποστηρίχθηκαν σε έκτακτες επιμέρους διαδικασίες. Παράλληλα, εδραιώθηκε μια εξαιρετική συνεργασία με την Υπηρεσία Ασύλου και με την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, αλλά και με όλους τους δημόσιους φορείς και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που εμπλέκονται στον τομέα της προστασίας των παιδιών. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στη συνεργασία με τους κατά τόπους εισαγγελείς, οι οποίοι, αναγνωρίζοντας τη σημαντική συμβολή των Επιτρόπων της ΜΕΤΑδρασης και προς διευκόλυνση του έργου τους, για πρώτη φορά εξέδωσαν γενική εισαγγελική εξουσιοδότηση σε μία Μη Κυβερνητική Οργάνωση. Με αυτόν τον τρόπο και μετά από αλλεπάλληλες διαπραγματεύσεις, επετεύχθη ένα ακόμη σημαντικό βήμα για την προστασία των ασυνόδευτων παιδιών: η παρουσία των Επιτρόπων της ΜΕΤΑδρασης κατά την καταγραφή από την FRONTEX, δηλαδή άμεσα με την άφιξη του ανηλίκου στην Ελλάδα.
Παρά τα σημαντικά βήματα, λόγω αδυναμίας εξεύρεσης πόρων για την αύξηση του αριθμού των Επιτρόπων, δεν κατέστη ποτέ εφικτό να έχουν όλα τα παιδιά τον Επίτροπό τους. Δεν κατέστη εφικτό ο Επίτροπος να αρκεστεί μόνο στον ρόλο του. Οι σοβαρές ελλείψεις στην παροχή υπηρεσιών (ψυχολογικής, νομικής, περίθαλψης, σίτισης, στέγασης κ.ά.), οδήγησαν τους Επιτρόπους να αναλαμβάνουν ευθύνες επιπλέον αυτών του προκαθορισμένου ρόλου τους και την Οργάνωση να συνδράμει με όποιο δυνατό τρόπο τα κατεπείγοντα αιτήματα των Επιτρόπων. Παρά τις δυσκολίες, στην πενταετή αυτή πορεία του Δικτύου Επιτρόπων της ΜΕΤΑδρασης, πιστεύουμε ότι συμβάλλαμε καθοριστικά στην αναγνώριση της Επιτροπείας στην πράξη και στην ανάδειξη της αναγκαιότητας να έχει κάθε ασυνόδευτος ανήλικος έναν εξουσιοδοτημένο και καταρτισμένο εκπρόσωπο, που να προασπίζει τα δικαιώματά του και να μεριμνά για το βέλτιστο συμφέρον του.
Τον Ιούλιο του 2018 ψηφίστηκε ο Ν. 4554/2018 για την Επιτροπεία επιλέγοντας για τη χώρα μας ένα μοντέλο Επιτροπείας το οποίο θα αναλάμβανε εξ ολοκλήρου η Πολιτεία μέσω του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ). Εντούτοις, το ΕΚΚΑ δεν ήταν σε θέση να αναλάβει έναν τέτοιο ρόλο. Για τον λόγο αυτό τον Δεκέμβριο του 2018 υπογράφηκε τριμερής Συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Εργασίας, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της ΜΕΤΑδρασης, για μια μεταβατική οκτάμηνη περίοδο, κατά την οποία η ΜΕΤΑδραση, μειώνοντας τον αριθμό των Επιτρόπων κατά 50%, θα μεταβίβαζε σταδιακά στο ΕΚΚΑ την τεχνογνωσία, τα εργαλεία και την εμπειρία της. Απώτερος στόχος ήταν από την 1η Σεπτεμβρίου 2019 να μπορεί το ΕΚΚΑ να ξεκινήσει προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ, για να στελεχώσει ένα νέο σώμα Επιτρόπων που σταδιακά θα έφθανε τα 180 άτομα.
Υπό αυτές τις εξελίξεις, το 2019 αποτέλεσε την πιο δύσκολη χρονιά για τρεις λόγους:
α) Χωρίς καμία στήριξη και καθοδήγηση από την Πολιτεία, η ΜΕΤΑδραση (έχοντας μειώσει τον αριθμό των Επιτρόπων της) αναγκάστηκε να αποφασίσει ποια ασυνόδευτα παιδιά θα συνεχίσει να αναλαμβάνει. Δώσαμε προτεραιότητα στα παιδιά που βρίσκονταν στα σημεία εισόδου, δηλαδή στα νησιά και την Ορεστιάδα, στα άστεγα και σε αυτά που βρίσκονταν σε προστατευτική φύλαξη στα αστυνομικά τμήματα. Οι επιπτώσεις της μείωσης του αριθμού των Επιτρόπων έγιναν ιδιαίτερα αισθητές και στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που λειτουργούσαν δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων και οι οποίες συνεργάζονταν επί σειρά ετών με τους Επιτρόπους της ΜΕΤΑδρασης. Έχασαν ένα ιδιαίτερα υποστηρικτικό πλαίσιο, το οποίο δεν εξυπηρετούσε μόνο τα παιδιά που φιλοξενούσαν αλλά και τα ίδια τα στελέχη τους, που στηρίζονταν σε αυτό, τόσο για να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές προκλήσεις στη βέλτιστη διαχείριση ασυνόδευτων ανηλίκων με τραυματικές εμπειρίες, όσο και για να διευκολύνουν την πρόσβαση των παιδιών σε υπηρεσίες του δημοσίου που κρατούν τις πόρτες τους κλειστές.
β) Καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου και με συνεχείς διαβεβαιώσεις ότι το ΕΚΚΑ θα είναι έτοιμο να αναλάβει την Επιτροπεία από την 1η Σεπτεμβρίου του 2019, αρκετοί έμπειροι Επίτροποι της ΜΕΤΑδρασης παραιτούνταν, είτε γιατί δεν ενδιαφέρονταν να εργαστούν στο δημόσιο, είτε γιατί δεν πείθονταν από τις διαβεβαιώσεις του ΕΚΚΑ, με αποτέλεσμα η ΜΕΤΑδραση να αναζητά συνεχώς κατάλληλα στελέχη και να τα εκπαιδεύει για να αντικαταστήσουν τους Επιτρόπους που αποχωρούσαν.
γ) Με τη λήξη της μεταβατικής περιόδου φάνηκε ότι το ΕΚΚΑ αδυνατούσε ακόμα να αναλάβει την Επιτροπεία και από τον Αύγουστο έως τα τέλη του Δεκεμβρίου 2019 δίνονταν συνεχείς παρατάσεις. Η απώλεια Επιτρόπων αυξήθηκε για έναν ακόμα λόγο: εν μέσω καλοκαιρινής περιόδου, όπου καταγράφηκε μία σημαντική αύξηση των ροών, βρέθηκαν Επίτροποι να υπερβάλουν εαυτόν και να αναλαμβάνουν έως και 100 ασυνόδευτους ανηλίκους. Μία τιτάνια προσπάθεια έλαβε χώρα η οποία περιελάμβανε, αφενός την εξεύρεση και εκπαίδευση νέων Επιτρόπων και αφετέρου τη συνεχή οργάνωση αποστολών Επιτρόπων από την ενδοχώρα στα νησιά.
Παρά τις αλλεπάλληλες επιστολές και εκκλήσεις για άμεση ανάληψη δράσης από την Πολιτεία, τον Δεκέμβριο του 2019 η χρηματοδότηση έληξε. Η ΜΕΤΑδραση βρέθηκε με 1.358 ασυνόδευτους ανηλίκους υπό την προστασία της, χωρίς καμία δυνατότητα ανάληψης των περιπτώσεων από κανέναν φορέα. Η Υπηρεσία Ασύλου και τα Περιφερειακά Γραφεία, τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης αδυνατούσαν να προχωρήσουν στις διαδικασίες για τα ασυνόδευτα παιδιά, οι εισαγγελείς και διάφοροι φορείς επικοινωνούσαν συνεχώς με την ΜΕΤΑδραση και τα κεντρικά των υπηρεσιών τους, προκειμένου να βρεθεί λύση.
Λόγω της επείγουσας κατάστασης, στις αρχές Ιανουαρίου η ΜΕΤΑδραση αποφάσισε να επαναπροσλάβει το 60% των Επιτρόπων της με ίδιους πόρους, εξασφαλίζοντας σε κάθε σημείο εισόδου τουλάχιστον την παρουσία ενός Επιτρόπου και στην ενδοχώρα έναν ικανό αριθμό Επιτρόπων, αρκετοί εκ των οποίων δήλωσαν ότι θα κρατήσουν εθελοντικά τα παιδιά που έχουν αναλάβει, έως την ολοκλήρωση των υποθέσεών τους.
Καθυστερήσεις, άστοχοι σχεδιασμοί, ανεφάρμοστες προτάσεις, ιδεοληψίες και η μη τήρηση χρονοδιαγραμμάτων και δεσμεύσεων τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, έχουν φέρει τη ΜΕΤΑδραση για μία ακόμα φορά, αντιμέτωπη με διλήμματα, όπως αυτό του κινδύνου να βρεθούν εκατοντάδες παιδιά χωρίς Επίτροπο. Πρόκειται για μία ευθύνη που δεν αναλογεί σε μία Οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών και για την οποία κάποιος, κάποτε, θα πρέπει να λογοδοτήσει.
Παρά τις αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις εκ μέρους της Πολιτείας για ανάληψη δράσης το αργότερο έως την 15η Φεβρουαρίου, έως σήμερα η ΜΕΤΑδραση συνεχίζει με ίδιους πόρους να υποστηρίζει περισσότερα από 1.200 ασυνόδευτους ανήλικους. Έχει εξαντλήσει κάθε δυνατότητα προκειμένου να δοθεί ικανός χρόνος για την εξεύρεση λύσης και την ανάληψη των ευθυνών από την Πολιτεία.
Λόγω της έκρυθμης κατάστασης κυρίως στα σημεία εισόδου, η ΜΕΤΑδραση εξετάζει τις όποιες δυνατότητες για να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Θα εκδοθεί λεπτομερής ανακοίνωση για τις ενέργειές μας μέχρι τις 5 Μαρτίου.
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την ΜΕΤΑδραση στο τηλέφωνο 214 100 8700 ή στο mail info@metadrasi.org