Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Απόστολος Στάικος
Video/μοντάζ: Simon Chabas
«Δεν αντέχεται ο πόλεμος. Πήρα το παιδί μου και φύγαμε από το Κίεβο. Μια φίλη μου μίλησε για το υπνωτήριο της ΜΕΤΑδράσης. Στην Ελλάδα δεν έχω συγγενείς, ούτε κάποιον να με βοηθήσει. Δεν ξέρω τι θα έκανα αν δεν υπήρχε αυτό το καταφύγιο».
Η Ευγενία Πρισούτα είναι μία από τις 35 Ουκρανές που φιλοξενούνται στο υπνωτήριο, στο κέντρο της Αθήνας. Ο γιος της είναι μόλις πέντε ετών. Καθώς οι σκληρές μάχες συνεχίζονται, η 41χρονη γυναίκα αποφάσισε να εγκαταλείψει την πατρίδα της. Όμως δεν ήξερε πού να πάει και ποιος μπορεί να την βοηθήσει. Η φίλη της, την ενημέρωσε για έναν χώρο που υποδέχεται και στηρίζει πρόσφυγες από την Ουκρανία. Η γυναίκα είχε έρθει στην Ελλάδα την Άνοιξη του 2022 και φιλοξενήθηκε στο υπνωτήριο.
Δίχως δεύτερη σκέψη, η Ευγενία αποφάσισε να ξεκινήσει ένα μακρύ ταξίδι με προορισμό την ελληνική πρωτεύουσα. Ο άντρας της έμεινε στο Κίεβο. Εκείνη και ο γιος της έφτασαν στα μέσα του περασμένου Οκτώβρη και πήγαν κατευθείαν στο υπνωτήριο. Οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης τους περίμεναν, τους υποδέχθηκαν και τους βοήθησαν να προσαρμοστούν στο καινούριο, προσωρινό τους σπίτι.
Η αρχή ήταν δύσκολη. Μακριά από την πατρίδα, δίχως δουλειά και χωρίς να μιλούν την γλώσσα, μητέρα και γιος δυσκολεύτηκαν να αποδεχθούν πως θα ζούνε μαζί με δεκάδες άλλες γυναίκες και παιδιά. Όμως οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης στάθηκαν στο πλευρό τους και μαζί, αντιμετώπισαν τις προκλήσεις της καθημερινότητας.
Ακόμη, βοήθησαν στην επίλυση όλων των διαδικαστικών ζητημάτων. Το ίδιο συμβαίνει με όλες τις γυναίκες που φιλοξενούνται στο υπνωτήριο. Η ομάδα αναλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την έκδοση ΑΦΜ, ΑΜΚΑ και της κάρτας απεριόριστων διαδρομών για τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Οι υπεύθυνοι του υπνωτηρίου βοηθούν στο άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών, καθώς και στην εγγραφή των παιδιών στο σχολείο. Επιπλέον, φροντίζουν ό,τι σχετίζεται με ζητήματα υγείας, όπως ένα ραντεβού με γιατρό ή μια εξέταση.
«Πέρα από τη στέγη και το φαγητό που καθόλου δεν υποτιμώ, είναι σημαντικό να ξέρεις πως υπάρχουν άνθρωποι που σε νοιάζονται. Εμένα ουσιαστικά με πήραν από το χέρι. Μου έδειξαν πώς να κινούμαι στην πόλη, με συνόδευσαν στις δημόσιες υπηρεσίες και με βοήθησαν να βγάλω όλα τα απαραίτητα έγγραφα. Αν δεν είχα αυτή τη στήριξη, νομίζω πως θα ένιωθα τελείως χαμένη» λέει η Ευγενία Πρισούτα.
Έξι μήνες μετά, ο πεντάχρονος Αρτιόν πηγαίνει στον παιδικό σταθμό και μαθαίνει Ελληνικά. Έχει αποκτήσει καινούριους φίλους και τον ερχόμενο Σεπτέμβριο θα είναι μαθητής της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου. Η μητέρα του στο Κίεβο δίδασκε γιόγκα. Μιλάει Αγγλικά και θέλει να εργαστεί. Με την βοήθεια της ΜΕΤΑδρασης προσπαθεί να βρει δουλειά, ώστε σύντομα να μπορέσει να νοικιάσει ένα μικρό διαμέρισμα.
Όμως η ιστορία του υπνωτηρίου δεν ξεκινά με το ξέσπασμα του πολέμου. Η δομή δημιουργήθηκε για την φιλοξενία των άστεγων παιδιών και άνοιξε τις πύλες της τον Απρίλιο του 2021. Μέσα σε ένα χρόνο φιλοξένησε 195 άστεγα παιδιά από τη Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές και από άλλες χώρες.
«Από το 2015 βλέπαμε πως υπάρχει μεγάλος αριθμός ασυνόδευτων και άστεγων παιδιών. Για αρκετά χρόνια συνοδεύαμε τα παιδιά στα αστυνομικά τμήματα. Δεν υπήρχε δομή, οπότε έπρεπε να μείνουν εκεί. Για τους ανθρώπους της ΜΕΤΑδρασης αυτό ήταν απαράδεκτο και σκληρό. Θέλαμε πολύ να φτιάξουμε μια δομή φιλοξενίας. Το 2019 κερδίσαμε το Ανθρωπιστικό Βραβείο του Ιδρύματος Conrad N. Hilton. Με το χρηματικό ποσό που συνοδεύει το βραβείο, καταφέραμε να δημιουργήσουμε έναν ζεστό χώρο και να στεγάσουμε τα παιδιά που ζούσαν στον δρόμο» λέει η ιδρύτρια και πρόεδρος της οργάνωσης, Λώρα Παππά.
Η μείωση των προσφυγικών ροών και τα προγράμματα μετεγκατάστασης των ασυνόδευτων ανήλικων σε χώρες του εξωτερικού, οδήγησαν στη μείωση του αριθμού των άστεγων παιδιών. Οπότε η ΜΕΤΑδραση είχε τη δυνατότητα να προσφέρει στέγη και προστασία στις Ουκρανές και στα παιδιά τους. Η ανταπόκριση ήταν μεγάλη, αφού χιλιάδες γυναίκες έφυγαν από τη χώρα χωρίς να έχουν συγγενείς στην Ελλάδα. Από τον Μάρτιο του 2022 μέχρι και τον Απρίλιο του 2023, περισσότερες από 150 Ουκρανές φιλοξενήθηκαν στο υπνωτήριο, ενώ μαζί τους μένει και μια πρόσφυγας από την Σομαλία.
Αυτή τη στιγμή, το προσωπικό της δομής αποτελείται από επτά γυναίκες. Την υπεύθυνη του χώρου, τη συντονίστρια δράσεων και πέντε φροντιστές, ενώ οι βάρδιες καλύπτουν όλο το 24ωρο. Καθημερινά, ο Δήμος Αθηναίων και το efood προσφέρουν δεκάδες μερίδες φαγητού, ενώ ο Δήμος φροντίζει και για την καθαριότητα του χώρου. Ακόμη, στο υπνωτήριο πραγματοποιούνται μαθήματα Ελληνικών και Αγγλικών. Πολλές γυναίκες παρακολουθούν και τα μαθήματα Ελληνικών που πραγματοποιούνται στα κεντρικά γραφεία της ΜΕΤΑδρασης, αλλά και μαθήματα που παραδίδουν μέλη της ουκρανικής κοινότητας.
Η Λαρίσα Γιεμελιανένκο είναι μία από τις πιο επιμελείς μαθήτριες. Δεν χάνει μάθημα, μελετά πολλές ώρες και προσπαθεί να μιλάει Ελληνικά όσο περισσότερο γίνεται.
Κατάγεται από το Ντόνετσκ. Σπούδασε νομική και οικονομικά, ενώ για μια δεκαετία εργάστηκε ως δικηγόρος. Τα τελευταία χρόνια ζούσε στο Κίεβο. Φιλοξενείται στο υπνωτήριο από τον Μάρτιο του 2023. Η 58χρονη Ουκρανή γνωρίζει πως πρέπει να μάθει τη γλώσσα για να κερδίσει μια θέση εργασίας, ενώ αισθάνεται ευγνωμοσύνη για όσα βρήκε στην Ελλάδα.
«Το πατρικό μου καταστράφηκε ολοσχερώς. Στην πατρίδα μου δεν έχω πια σπίτι. Εδώ βρήκα μια ζεστή αγκαλιά και μπορώ να ελπίζω σε καλύτερες μέρες. Έχω ένα κρεβάτι, καλό φαγητό και καινούριες φίλες. Οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να μας βοηθήσουν».
Καθώς οι πρώτοι Ουκρανοί έφταναν στην Ελλάδα, η ΜΕΤΑδραση διαπίστωσε πως υπήρχε μεγάλο κενό στην πληροφόρηση των προσφύγων. Οι περισσότεροι δεν γνώριζαν ποια πόρτα να χτυπήσουν και ποιος μπορεί να τους βοηθήσει. Έτσι, τον Μάιο του 2022 και με τη στήριξη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ξεκίνησε η λειτουργία της ειδικής τηλεφωνικής γραμμής βοήθειας 690 809 1400 (και μέσω των εφαρμογών Telegram/Viber/Wha/tsApp). Η γραμμή λειτουργεί σε 24ωρη βάση και οι ενδιαφερόμενοι λαμβάνουν πληροφορίες σε Ελληνικά, Αγγλικά, Ουκρανικά και Ρώσικα. Ακόμη, μπορούν να υποβάλλουν ερωτήματα συμπληρώνοντας τη σχετική ηλεκτρονική φόρμα στην ιστοσελίδα της ΜΕΤΑδρασης.
Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής βρίσκονται οι άνθρωποι της οργάνωσης που εργάζονται στο υπνωτήριο. Μέχρι σήμερα, έχουν βοηθήσει περισσότερους από 1.200 Ουκρανούς. Ανάλογη στήριξη προσφέρουν και στις γυναίκες που διαμένουν στο υπνωτήριο. Πολλές φιλοξενούμενες νιώθουν στρες, άγχος, αγωνιούν για το μέλλον, αλλά και για τους δικούς τους που έμειναν στην πατρίδα. Οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης αφουγκράζονται τον πόνο τους και τις κρατούν συντροφιά. Βεβαίως, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι εργαζόμενοι αδυνατούν να ανταποκριθούν στα αιτήματα που λαμβάνουν.
«Η πιο δύσκολη στιγμή είναι όταν πρέπει να πεις όχι σε έναν άνθρωπο που ζητάει βοήθεια. Δεν μπορούμε να φιλοξενήσουμε οικογένειες, παρά μόνο γυναίκες και παιδιά μέχρι 14 ετών. Δεν γίνεται να έχουμε άντρες και γυναίκες μαζί. Όμως κάνουμε ό,τι μπορούμε για να βρούμε άλλους χώρους, άλλες δομές που μπορούν να δεχθούν αυτούς τους ανθρώπους. Δεν τους αφήνουμε στην τύχη τους» υποστηρίζει η Ελένη Μοναστηριώτη, υπεύθυνη του υπνωτηρίου της ΜΕΤΑδρασης.
Στα τέλη Απριλίου του 2023, η δομή συμπλήρωσε δύο χρόνια λειτουργίας. Στα επόμενα σχέδια της οργάνωσης είναι η αξιοποίηση του δεύτερου ορόφου του κτιρίου και η αύξηση του αριθμού των κλινών από 54 σε 80. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με τη στήριξη της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα.
Αν και λόγω του πολέμου απευθύνθηκε σε διαφορετική προσφυγική ομάδα, στόχος της ΜΕΤΑδρασης είναι να ξαναπροσφέρει στέγη και προστασία σε άστεγα παιδιά. Παρά τη σημαντική μείωση των περασμένων ετών, τους τελευταίους μήνες καταγράφεται αύξηση των άστεγων ανηλίκων στους δρόμους της πρωτεύουσας.
Όμως για να γίνει αυτό, πρέπει να τελειώσει ο πόλεμος. Μόνο τότε οι πρόσφυγες θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Οι γυναίκες κατανοούν πως μπορεί να μείνουν στην Ελλάδα για μεγάλο χρονικό διάστημα, για αυτό αναζητούν εργασία και προσπαθούν να μάθουν τη γλώσσα. Η ΜΕΤΑδραση έχει αποφασίσει πως θα σταθεί στο πλευρό τους για όσο καιρό χρειαστεί.
«Ο γιος μου άκουγε τις σειρήνες και έβαζε τα κλάματα. Τρέχαμε να κρυφτούμε στα υπόγεια, όμως πώς να ζήσει έτσι ένα παιδί; Εδώ παίζει και γελάει, έχει νέους φίλους και είναι ασφαλής. Μέσα στον πόλεμο και την καταστροφή, είμαι ευγνώμων για αυτό το καταφύγιο» λέει η Ουκρανή πρόσφυγας, Ευγενία Πρισούτα.